Çocuk edebiyatı, gelişme çağındaki çocukların duygu, düşünce ve anlama becerilerine hitap eden metinlerin bütünüdür. 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan bu edebiyat türü, çocukların algılarını, hayal dünyalarını, dil ve düşünce becerilerini geliştirmeyi amaçlar. Aynı zamanda, çocuklara kitap okuma alışkanlığı kazandırmak da çocuk edebiyatının önemli hedeflerindendir.
Çocuk Edebiyatının Doğuşu ve Gelişimi
Çocuk edebiyatının kökenleri, aslında yetişkinliğe bir geçiş edebiyatı olarak görülebilir. Edebiyatın çocuklar için hem eğlendirme hem de eğitme işlevi vardır. Çocuklar, kendileri için yazılmış eserlerle hayatı ve çevreyi tanıma fırsatı bulurlar. Okudukları metinlerle yaşadıkları hayat arasında bir bağ kurarlar. Çocuk edebiyatının temel kaygısı, kullanılan dil ve seçilen temalar bakımından "çocuğa görelik" ilkesidir. Bu nedenle, çocuk edebiyatı eserlerinin gerçekliği, doğallığı ve çocuğa uygunluğu büyük önem taşır.
Şiirde ses ve ritim, düz yazıda ise serüven, çocuk edebiyatının vazgeçilmez unsurlarıdır. Çocuklarda güzellik duygusu doğuştandır ve bu duygu, onlara uygun edebi eserlerle geliştirilir. Edebi metinler, önce çocuğu sesi ve ritmiyle içine çeker, sonra çocuk bunları kendi içinde zamanla anlamlandırır. Bu nedenle edebiyat, çocuklar için aslında bir ihtiyaçtır. Edebiyat, çocuğun hayal gücünü, zekasını ve muhakeme yeteneğini geliştirir. Başlarda somut düşünen çocuk, soyut düşünmeye başladığı anda edebiyat onu bir adım ileri taşır.
Çocuk Edebiyatının Önemli Eserleri ve Yazarları
Çocuklar için edebiyat kurmak, eli kalem tutan yetişkinlerin görevleri arasındadır. Tevfik Fikret'in Şermin'i, Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın Asu ile Cincik'i, Cahit Zarifoğlu'nun İşaret Çocukları ve Sadık Yalsızuçanlar'ın Şehirleri Süsleyen Yolcu gibi eserleri, çocuklara yönelik metinlerde dil ve tema seçiminin ne denli önemli olduğunu gösterir. Ayrıca, çocuklara yönelik folklor ürünleri de genel edebiyatı besler. Ninni, tekerleme ve masallar gibi vazgeçilmez ürünler, şiir, öykü, roman ve oyun türlerinde özgün eserlere kaynaklık eder.
- Tevfik Fikret: Şermin
- Fazıl Hüsnü Dağlarca: Asu ile Cincik
- Cahit Zarifoğlu: İşaret Çocukları
- Sadık Yalsızuçanlar: Şehirleri Süsleyen Yolcu
Batı'da çocukluğun keşfi romantiklere nasip olur. Victor Hugo'nun "Kristof Kolomb sadece Amerika'yı keşfetti. Bense çocukluğu keşfettim." sözü, bu açıdan önemlidir. Masallar, çocuklukla birlikte ortaya çıkar ve her kavim için farklı dilden dile aktarılan hikayelerdir. Çocuklar, masal dinlemek kadar okumaktan da hoşlanırlar.
Avrupa'da ilk çocuk kitapları 17. yüzyılda ortaya çıkar ve 18. yüzyılda İngiltere'de yaygınlaşır. Çocuk dünyasının yetişkinlerden farklı olduğunun anlaşıldığı bu dönemde, John Newbery'nin yayınladığı A Little Pretty Pocket Book adlı kitap, çocuklar için hazırlanan ilk kitap olarak değerlendirilir. Newbery, çıkardığı Lilliputan Magazine adlı dergiyle de çocuk dergilerinin öncüsü olur.
Çocuk edebiyatı, çocukların hayal dünyasını zenginleştirirken, aynı zamanda onların duygusal ve zihinsel gelişimine de katkıda bulunur. Ebeveynler ve eğitimciler, çocukların yaşlarına ve ilgi alanlarına uygun kitaplar seçerek, onların edebiyatla olan bağlarını güçlendirebilirler.
